Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) Başsavcısı Kerim Han’ın, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında “yakalama kararı” çıkarılması için yaptığı başvuruya Batılı ülkelerden farklı tepkiler gelirken ABD ve İngiltere gibi ülkelerin UCM’ye eleştirileri, uluslararası toplumun samimiyet testinden geçtiğini gösteriyor.
Başsavcı Han; Netanyahu, Gallant ve üç Filistinli yetkili hakkında savaş suçları ve insanlığa karşı suçlardan cezai sorumluluk taşıdığına inanmak için makul sebepler bulunduğu gerekçesiyle Mahkemeden yakalama kararı çıkarılmasını talep etti.
UCM’nin 17 Mart 2023’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında aldığı ve Başsavcı Han’ın 20 Mayıs 2024’te İsrailli yetkililer için yakalama kararı başvuruları karşısında uluslararası toplumun göstereceği tutum, aynı zamanda bir samimiyet testinden geçildiğini gösteriyor.
ABD ve İngiltere, Netanyahu ve Gallant hakkındaki yakalama kararı çıkarılması talebine şiddetle karşı çıkarken Putin hakkındaki yakalama kararında Mahkemeye verdikleri destekle dikkati çekiyor.
– İsrail, ABD ve İngiltere’den UCM’ye tepki
İsrail Başbakanı Netanyahu, yakalama kararı başvurusunun, “üniversite kampüslerinden UCM’ye taşınan yeni bir antisemitizm örneği” olduğunu öne sürerken Cumhurbaşkanı Isaac Herzog da Han’ın yakalama kararı talebiyle “ölçüyü aştığını” ve “uluslararası yargı sisteminin çöküş tehlikesiyle karşı karşıya” olduğunu savundu.
İsrail Dışişleri Bakanı Yisrael Katz yaptığı açıklamada, tutuklama emri çıkarılması başvurusuna karşı Bakanlık bünyesinde özel bir komite kurulduğunu belirtirken bunun “sonsuza kadar hatırlanacak tarihi bir ayıp” olduğunu iddia etti.
İsrail Savunma Bakanı Gallant da UCM Başsavcısı Han’ın, Netanyahu ve kendisi hakkında yakalama kararı başvurusunun ardından “Mahkemenin otoritesini tanımadıklarını” söyledi.
ABD Başkanı Joe Biden, yakalama kararı başvurusunu “utanç verici” olarak nitelendirirken Dışişleri Bakanı Antony Blinken da kararı temelden reddettiklerini vurguladı.
Öte yandan Biden, “açıkça savaş suçu işlediğini” belirttiği Putin hakkında UCM’nin verdiği yakalama kararının “haklı” olduğunu belirtirken Blinken, tüm UCM üyesi ülkeleri, bu kararı uygulamaya çağırmıştı.
İngiliz basınındaki haberlere göre, Başbakan Rishi Sunak’ın sözcüsü, Netanyahu için çıkarılan yakalama kararına ilişkin “Bu eylem, çatışmaların durması, rehinelerin kurtarılması ya da insani yardımın ulaştırılması konusunda yardımcı olmuyor.” dedi.
Buna karşın dönemin İngiltere Dışişleri Bakanı James Cleverly, Putin hakkındaki yakalama kararı için “UCM’nin bağımsız adımını memnuniyetle karşılıyoruz.” ifadesini kullanmıştı.
Avusturya Başbakanı Karl Nehammer, X’teki açıklamasında UCM’nin bağımsızlığına tamamen saygı duyduklarını ancak Netanyahu ve Galant hakkında Hamas lideriyle aynı anda yakalama kararı istenmesini “anlaşılır olmayan bir durum” gördüklerini ifade etti.
Buna karşın Adalet Bakanı Alma Zadic, Putin hakkındaki yakalama kararını desteklediklerini ifade ederek Putin aleyhine yürütülen davada UCM’yi destekleyeceklerini aktarmıştı.
Çekya Başbakanı Petr Fiala, Netanyahu ve Gallant hakkında, Filistinli üç liderle birlikte yakalama emri çıkarılması yönündeki talebi “dehşet verici ve kesinlikle kabul edilemez” olarak nitelendirdi ancak UCM’nin, Putin hakkında verilen yakalama kararını da içeren çabalarını tamamen desteklediklerini ifade etmişti.
Macaristan Başbakanı Victor Orban, Han’ın Netanyahu hakkındaki talebini “saçma ve utanç verici” olarak nitelendirirken Latin Amerika ülkesi Paraguay, Netanyahu ve Gallant için talep edilen yakalama kararını eleştirdi.
– AB üyeleri, UCM’ye saygı göstereceğini açıklamakla yetindi
Öte yandan, başta Avrupa Birliği (AB) üyesi olanlar olmak üzere çok sayıda ülke, Netanyahu ve Gallant ile ilgili karara ilişkin doğrudan yorum yapmak yerine, UCM’nin bağımsızlığına saygı göstereceklerini belirtmekle yetiniyor.
Putin hakkındaki yakalama kararına açıkça destek veren AB üyesi bazı ülkelerin ise Netanyahu ve Gallant hakkındaki talep karşısında sessiz kalmayı tercih ettiği görülüyor.
Almanya Dışişleri’nden yapılan açıklamada, UCM’nin bağımsızlığına ve işleyişine saygı duyduklarını belirtmesine karşın Hamas liderleri ve İsrailli yetkili hakkında yakalama kararının aynı başvuruda yapılmasının “yanlış bir denklem izlenimi” oluşturduğunu ifade edildi.
Almanya Adalet Bakanı Marco Buschmann, Putin hakkındaki karar için “Bu, bir kararlılık işaretidir. Uluslararası hukuku ihlal eden herkes bunun hesabını vermelidir.” diyerek bu kararı uygulama yükümlülüklerinin olduğunu anlatmıştı.
İrlanda Başbakan Yardımcısı, Dışişleri ve Savunma Bakanı Micheal Martin, UCM Savcısının yakalama emri başvurusunu not ettiğini belirterek “UCM’nin bağımsızlığına ve tarafsızlığına saygı duymamız hayati önem taşımaktadır. İrlanda UCM ve yetkililerine yönelik son tehditleri kınıyor.” ifadelerini kullandı.
Fransa Dışişleri Bakanlığından Han’ın talebine ilişkin yapılan açıklamada, “Fransa, UCM’nin bağımsızlığını ve her durumda cezasızlıkla mücadeleyi desteklemektedir.” değerlendirmesinde bulundu.
Benzer şekilde, İspanya Dışişleri Bakanlığının X’teki açıklamasında, “Mahkemenin bağımsızlığına ve tarafsızlığına olan bağlılığını yinelediğini” ve UCM’nin “özgürce ve müdahale olmaksızın” çalışmalarını yürütebilmesi gerektiğini vurguladı.
İsviçre’nin BM temsilci Pascale Baeriswyl Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyindeki konuşmasında, Han’ın yakalama emri talep etmesini not ettiklerini belirterek, Mahkemeye tam destek verilmesi ve bağımsızlığına saygı gösterilmesinin önemini vurguladı.
Danimarka Dışişleri Bakanı Lars Lökke Rasmussen de Han’ın talep ettiği yakalama kararını not ettiklerini, UCM’nin bağımsızlığı konusundan dikkatli davranacaklarını dile getirdi.
Norveç Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide, UCM’nin Netanyahu ve Gallant hakkında “yakalama kararı” başvurusunda bulunmasını yerel basına değerlendirdi. UCM tarafından tutuklama emri çıkarılması ve Norveç topraklarına gelmeleri halinde Netanyahu ve Gallant’ı tutuklamak zorunda kalacaklarına işaret eden Eide, aynı prosedürün UCM’nin haklarında yakalama kararı başvurusunda bulunan Hamas lideri için de geçerli olacağını ifade etti.
Avustralya Dışişlerinden bir yetkili, UCM’ye ve yürüttüğü önemli göreve saygı gösterdiklerini belirtti.
Kanada Dışişleri Bakanı Melanie Joly, Han’ın yakalama talebine ilişkin gazetecilerin sorusunu, “UCM’nin ve dolayısıyla da sürecin bağımsızlığına saygı duyuyoruz ve yakından takip ediyoruz.” diye yanıtladı.
Şili Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, Şili’nin, UCM Başsavcısının yakalama kararı talebini not ettiği belirtilerek tüm devletler UCM Başsavcısının çalışmalarını desteklemeye ve soruşturmada işbirliğine davet edildi.
Destek veren ülkeler
Belçika Dışişleri Bakanı Hadja Lahbib, Han’ın talebini, adaletin sağlanması için olumlu bir adım gördüklerini ve UCM’yi destekleyeceklerini kaydederek “Gazze’de işlenen suçlar, failleri kim olursa olsun en üst düzeyde kovuşturulmalıdır.” ifadesini kullandı.
Slovenya Dışişleri Bakanlığının X’teki paylaşımında, Netanyahu ve Gallant hakkındaki talebin olumlu karşılandığı belirtilerek “Slovenya UCM’nin sadık bir destekçisidir ve Filistin’deki durumun soruşturulmasında kaydedilen bu ilerlemeyi memnuniyetle karşılamaktadır.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Güney Afrika Uluslararası İlişkiler ve İşbirliği Dairesi, Güney Afrika’nın Netanyahu ve Gallant hakkındaki talebinin olumlu karşılandığı belirtti.
Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro, Han’ın talebini olumlu karşıladıklarını belirterek “doğru yönde atılmış bir adım” olarak nitelendirdi. Petro, Mahkemenin, Han’ın yakalama kararı talebini kabul edeceğine inandığını kaydetti.
Maldivler Devlet Başkanı Muhammed Muizzui Netanyahu ve Gallant hakkındaki girişimi “memnuniyetle karşıladıklarını” vurguladı. Muizzui, X’teki paylaşımında “İşgal altındaki Filistin topraklarında savaş suçu işleyenler sorumlu tutulmalıdır.” ifadesini kullandı.
Umman Dışişleri Bakanı Bedir bin Hamed el-Busaidi, Han’ın talebinin olumlu karşılandığını açıklarken Ürdünlü mevkidaşı Eymen es-Safedi de UCM’nin çabalarına saygı gösterilmesi gerektiğine dikkati çekti.
Afrika Birliği (AfB) Komisyonu Başkanı Moussa Faki Mahamat, İsrailli yetkililer hakkındaki talebin son derece mantıklı olduğunu ve Mahkemenin geç kaldığını belirterek “En başta bunu yapmaları gerekirdi.” dedi.
Netanyahu ve Putin için yakalama kararı
UCM Başsavcısı Kerim Han, İsrail Başbakanı Netanyahu ve Savunma Bakanı Gallant hakkında “yakalama kararı” çıkarılması başvurusu yaptığını bildirmişti.
UCM’den yapılan yazılı açıklamaya göre, Han, İsrail Başbakanı Netanyahu ve Savunma Bakanı Gallant’a ilaveten Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye, Hamas’ın Gazze’deki lideri Yahya Sinvar ve Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugaylarının lideri Muhammed ed-Dayf hakkında “yakalama kararı” başvurusunda bulunmuştu.
UCM, Ukrayna’da işlenen suçlara ilişkin yürüttüğü soruşturma kapsamında, Mart 2023’te Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya’nın Çocuk Hakları Komiseri Maria Alekseyevna Lvova-Belova hakkında “savaş suçu” gerekçesiyle yakalama kararı çıkarıldığını duyurmuştu.
